Burgerparticipatie is de laatste tijd een belangrijk thema in het ruimtelijk domein. Steeds meer betrokken partijen, zoals gemeenten, bedrijven en maatschappelijke organisaties, richten zich op participatie. Dit komt vooral door recente veranderingen in de regelgeving.

Onder het oude Besluit ruimtelijke ordening (Bro), dat tot 1 januari 2024 gold, was burgerparticipatie voornamelijk een formaliteit. Het was voldoende om in een bestemmingsplan kort te beschrijven hoe burgers en maatschappelijke organisaties betrokken waren bij de voorbereiding (Artikel 3.1.6 Bro).

Sinds de invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2024, samen met het Omgevingsbesluit (Ob), zijn de regels aanzienlijk aangescherpt. Gemeenten en andere partijen kunnen niet meer volstaan met een korte beschrijving. De verplichtingen zijn uitgebreid en vereisen nu:

• Het betrekken van niet alleen burgers en maatschappelijke organisaties, maar ook bedrijven en andere bestuursorganen.-
• Een gedetailleerde weergave van de resultaten van hun inbreng.

Daarnaast zijn gemeenten verplicht een eigen participatiebeleid op te stellen. Dit beleid moet duidelijk maken hoe zij burgerparticipatie aanpakken bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Bij elke ruimtelijke beslissing moeten gemeenten kunnen aantonen hoe ze dit beleid in de praktijk hebben toegepast.

Belangrijk voor private initiatiefnemers

Het verschilt per gemeente of het participatiebeleid ook betrekking heeft op private initiatiefnemers. Sommige gemeenten, zoals Rotterdam, hebben regels opgesteld die ook voor private partijen gelden. Andere gemeenten, zoals Amsterdam, beperken het beleid tot hun eigen bestuursorgaan. Het is daarom belangrijk om de reikwijdte van het participatiebeleid van de betreffende gemeente goed te bestuderen.

Hadden alle gemeenten hun participatiebeleid op tijd klaar?

Slechts 69 van de 342 gemeenten hadden hun participatiebeleid gereed op de deadline van 1 januari 2024. Interessant is dat iedere gemeente dit beleid een andere naam geeft. Zo heet het in Rotterdam bijvoorbeeld ‘Vaststelling participatiebeleid Omgevingswet’. Deze gemeente had het beleid keurig op tijd vastgesteld. Amsterdam daarentegen liep vertraging op en stelde pas op 15 september 2024 de ‘Participatieverordening gemeente Amsterdam’ vast.

Conclusie

Burgerparticipatie is niet langer een vrijblijvende keuze, maar een wettelijk verplichte en steeds belangrijkere stap in ruimtelijke ontwikkelingen. Het loont de moeite voor zowel overheden als private initiatiefnemers om participatie serieus te nemen en grondig in te bedden in hun processen.